Wereld Hand Was Dag

Steeds weer verbaas ik mij over de aantallen die Nassari noemt als we de omvang van de school in Chang’ombe bespreken. Drieduizend (3000) pupils op één school. De helft volgt ’s ochtends les, de andere vijftienhonderd komen in de middag. Waar zijn ze?? Als ik op de school ben, tel ik amper 15 klaslokalen. Eenvoudige rekensom resulteert in 100 leerlingen per klaslokaal. Ik zie ze niet, wanneer ik voorbij loop. Hoor wel veel geluid. Altijd levendig. Met de billen op de stoffige betonnen vloer. Het is een zogenaamde sub-urban school, aan de rand van Dodoma town.
Wanneer ik op het punt sta mijn reis naar Oeganda voor een kort - lang weekend - bezoek te starten, blijkt world hand wash day op komst te zijn. Valt eigenlijk net zo uit de lucht als de beoogde trip. Ik regel dat ik het evenement toch bij kan wonen. Dit is een van de speerpunten van Mamado’s programma: Hygiëne. En ik wil die leerlingen wel eens samen zien! De dag ervoor, feestdag vanwege voormalig landshoofd Nyerere’s dag van overlijden, besteden we aan de voorbereiding. Deze gigantische school is gekozen door Mamado om het evenement gestalte te geven en Nassari heeft welgeteld 4 stukjes zeep voor ze gekocht.
De laatste voorbereidingen vinden plaats wanneer ik samen met een aantal collegae op weg ben naar de school. De teiltjes moeten nog gekocht worden. Een andere collega gaat op pad en zal later komen. Alles op zijn tijd...
Thema van vandaag spreekt voor zich. Achterliggende werkelijkheid is dat vele scholen geen handwas faciliteiten hebben bij de latrines (toiletten). Ook thuis ontbreekt het vaak aan de mogelijkheid direct handen te wassen na toilet bezoek. Hoognodig. Toiletpapier wordt niet vaak gebruikt. De linkerhand met wat water doet het werk... Als water voorhanden is.
Alle kinderen verzamelen zich op het veld buiten de school. Zevenhonderdvijftig blauwgerokte meisjes en kakigebroekte jongens stromen via de poort naar buiten. Komt geen eind aan. Vijf rijen dik stellen ze zich op, in U-vorm. Hand op schouder van de buur om de juiste afstand te bepalen. Discipline. Of komt het doordat een lerares met een stok in haar hand toekijkt? Een oefening die zich dagelijks afspeelt, we doen de handwas activiteit tijdens de gebruikelijke ochtendceremonie waarin de headteacher de kids toespreekt.
Mag als meest ervaren mzungu van de twee aanwezig (Beatrice is nieuwe aanwinst, stagiair uit Zwitserland) de bende ook toespreken. Watoto safi? (Kinderen , alles goed?). SAAAFIEIEIEIE!! Klinkt uit honderden kelen. Overweldigend. Alles goed, denk ik! We betrekken de kinderen door middel van een kleine prijsvraag over hoe je handen moet wassen. Thuis. Op school. Handen gaan fanatiek de lucht in. Kadootjes worden uitgereikt. De teiltjes arriveren. Just in (african) time. Een aantal kinderen doet voor hoe je handen wast. De health club assisteert. Een mechanisme dat Nassari heeft geïntroduceerd. Een clubje kinderen cascadeert geleerde lessen naar de anderen. Zo voeden ze elkaar op. En wij helpen een beetje.

Verantwoord reizen

Samen met Sandra zit ik in de bus van Dodoma naar Dar es Salaam. Gezeten op de verhoogde achterste rij kijken we over alle hoofden voor ons uit. Alle ramen gaan dicht. Airconditioning aan. Wat een aanwinst! Nieuwe bus van Shabibi is gewild. Snap ik volkomen.
De zetel kies ik strategisch zoals altijd. In de linker rij, de berm-kant. Veiliger in geval van ongelukken. Aan die linkerkant geniet ik vandaag van gezellige Hollandse klets, drie uur lang totdat Sandra me halverwege de rit gaat verlaten. De films die gedraaid worden, negeren we. Althans, we doen een poging tot. Zowel volume als inhoud maken dat lastig.
Het thema deze keer: vruchtbaarheid en overspel. Klinkt wellicht wat zwaar voor de vroege ochtend. Maar kinderspel... Heb eerder al een ranger (boswachter in Afrika) verorberd zien worden door een leeuw. Ik reed niet door een wildpark. De scène was zoals het hoort in scène gezet, maar toch. Op de slaperige maag lastig te verteren. Vooral de special effects, zoals de bloederige hand die wanhopig nog eenmaal tegen het raam van de four-wheel-drive slaat en dan dramatisch langzaam naar beneden glijdt daarbij een rood bloedspoor achterlatend, of de leeuw die met een onderbeen (met schoen eraan) als trophee in zijn bek wegloopt.
Blijkbaar ook kinderspel... Want er zitten kinderen in de bus. En die kinderen kijken ook naar deze beelden. En hun kinderogen worden niet beschermd tegen de brute beelden. De ouders van die kinderen laten ze kijken, leggen niets uit en klagen niet bij de regie in de bus over de filmkeuze. Hoogste tijd voor de introductie van een filmwijzer. Maar, als de ouders geen verantwoordelijkheid nemen voor hun kleine kinderen, wie dan wel?
Deze dierenfilm buiten beschouwing gelaten handelen de films die getoond worden veelal over het thema van vanochtend, een Tanzaniaanse relatie waarin bonje is. Het verloop is vergelijkbaar... Vrouw mompelt nederig wat woorden. Hoofd gebogen. Fluisterstem. Man is boos, héél boos. Hij kan niet bozer kijken. En het is altijd dezelfde man die acteert. Misschien omdat hij zo boos kijken kan... Man slaat vrouw. Vrouw gaat huilen. Of omgekeerde volgorde, pin me d’r niet op vast. Man loopt boos het huis uit. Vrouw jammert verder, mijmerend over de goede jaren die geweest zijn. De scenes, het decor (slaapkamerdeur rechts, tweepersoonsbed links) en acteurs altijd hetzelfde. De reacties van de reizigers helaas ook: lachen als geslagen wordt. Kleintjes op schoot aanschouwen het met hun grote kijkers. San en ik vinden het helemaal niet om te lachen. En begrijpen het echt niet meer wanneer de vrouw en een (aan)geslagen minnares vervolgens beiden een flink kado geven aan de man om hem te paaien.
De volgende film wordt gestart. Korte films zijn het. Ideaal medium. Zou het zijn. Om de reizigers’ blik op deze relatieperiekelen te verruimen en alternatieve reacties aan te reiken. Was het maar zo. Gaat hij nou vreemd of zij? Waarschijnlijk allebei. Als dit de moraal is waarmee de kinderen worden opgevoed, vraag ik me af hoe verantwoord de levensreis van de volgende generatie beginnen kan.

Ademnood

Wat is er aan de hand? Net terug uit Nederland rust het weer loom op mijn schouders. Het is benauwd. Na een halve dag werken hang ik net als mijn collagae onderuit in de stoel. De middag ligt lang en uitgestrekt voor ons. Doorbijten dus. Flink aanpoten voor deze dame. De lucht is zwaar. Tekort aan verse lucht en zuurstof lijkt wel. De gure koele wind die voor mijn vertrek nog tot een flinke verkoudheid leidde, is verdwenen. Alle ruiten die als jaloeziën de kozijnen vullen, staan wagenwijd tegen elkaar open. Maar op de tocht zitten is er niet meer bij. Sjaals en truien hangen werkeloos over de stoelleuning.
Sinds Mei is het droog. Geen enkele druppel regen is gevallen. Kan me vaag wat gemiezer herinneren. In Dar es Salaam een paar maanden geleden. Maar in Dodoma.... Nee hoor. Deze regio gedraagt zich keurig in overeenstemming met wat in de reisboeken wordt beschreven. Helaas. Bekend als de droogste regio van Tanzania. Regen wordt beloofd vanaf November. Met een paar vooruitgeschoven buien in Oktober. De zware lucht is het eerste teken dat verfrissing op komst is.
Nu zucht en kreunt alles wat leeft zichtbaar onder de droogte. Bladeren die van de bomen af kunnen vallen zijn verdwenen. Overige begroeïing toont dof. De grond is dor droog en gelig. Met enige weemoed denk ik aan het prachtig intense groen dat in Oeganda het hele jaar door te bewonderen is en prachtig afsteekt tegen de rode aarde. Mijn kennismaking met Mpwapwa waar ik het weekend doorbreng, verrast me. Ook gelegen in Dodoma regio.
Rood. Heuvelrijk. Bloemen. Oké, dat laatste is ook nu nog te bewonderen in Dodoma zelf. Soms dankzij irrigatie van de particulier, maar ook op eigen kracht. Prachtig. Een lange wandeling door de heuvels op weg naar het centrum van Mpwapwa kleurt onze voeten zonne-roodbruin. En daar aangekomen wanen we ons in een wild west town. Dat we in Afrika zijn en niet in een gehucht in Amerika merken we natuurlijk snel genoeg. Het is Eid. Suikerfeest voor de moslims. In Tanzania tenminste 33 procent van de bevolking. Afrikaanse mannen gehuld in wit gewaad en dito hoofddeksel wandelen voorbij. Een jongen duwt een traditionele kar volgeladen met jerricans voor hem en de mannen uit. Geen Lucky luck, geen paard.
Op de terugweg passeren we een katholiek kerkje. Twee families hebben zich verenigd. Vooruitlopend op het aanstaand huwelijk van hun zoon en dochter zijn ze bijeen voor de ´give away ceremony´. De vrouwen zingen Swahili liederen. De klanken dwarrelen over de heuvels de vrije verte in. Voor me kijk ik zo ver als mijn ogen me toestaan. Adembenemend. Dit is de vrijheid die Afrika zo rijk en zo mooi maakt. Geen op de vierkante centimeter bepaalde bestemming. Noch op de vierkante meter of hectare. Eindeloze heuvels en vlakten voor me, rode aarde onder me en Afrikaanse zang achter me. Nimefurahi. Een Happy moment! Vaak is het voor mij gewoon ´werken in het buitenland´ maar op momenten als deze realiseer ik me dat het ook bijzonder is om hier te zijn, te werken, te leven, te reizen. Best wel.

Rustmoment

September was een rustige maand op Waterproef. Voor mijzelf allerminst.
Een bezoek aan Nederland was de voornaamste reden. Een heerlijke reden;)!

Maar, ben weer terug. In Tanzania, en binnenkort ook weer op Waterproef.